عضو شورای عالی بورس با اعلام کلیاتی از دستورالعمل اولیه معاملات گواهی ارزی در بورس، مکانیزم عرضه و تقاضا و نحوه مبادله گواهی صرافی و بانک ها را در بورس توضیح داد و گفت: معاملات فیزیکی در بورس ارز نداریم.
این روزها راه اندازی بورس برای معاملات گواهی ارزی جدی تر شده و برخی مسوولان از احتمال عملیاتی شدن این بازار در روزهای آینده خبر می دهند، اما اعلام کرده اند: این بازار که در آن بانک مرکزی نقش ویژه ای دارد، باید با همکاری این نهاد آغاز به کار کند.
از طرف دیگر مسوولان بازار سرمایه کشور هم که از مدت ها قبل ایده تشکیل بورس ارز را در سر پرورانده بودند، فرصتی یافته تا مقدمات عملی شدن این طرح را فراهم کنند. برای همین از هفته های گذشته نرم افزار معاملاتی آن را در شرکت بورس اوراق بهادار آماده و به کارگزاران هم اعلام آماده باش کرده اند.
شورای عالی بورس هم به عنوان بالاترین نهاد تصمیم گیر و سیاست گذار بازار سرمایه کشور، تلاش های زیادی کرده تا این بورس راه اندازی شود. به همین منظور ضمن هماهنگی با بازوی های اجرایی بازار سرمایه و بانک مرکزی، به مانند تشکیل سایر بورس ها دستورالعملی برای انجام معاملات گواهی ارزی در بورس تهیه کرده است، اما هنوز این دستورالعمل به تایید نهایی نرسیده و ممکن است با اصلاحات و تغییراتی مواجه شود.
در این رابطه محمدرضا پور ابراهیمی که علاوه بر عضویت در شورای عالی بورس، نماینده مردم کرمان در مجلس و نایب رییس کمیسیون اقتصادی هم هست و بحث بورس ارز را همزمان در مجلس پیگیری می کند در گفت وگو با فارس، با تاکید بر اینکه دستور العمل مربوطه هنوز تایید نهایی نشده، کلیاتی از این دستورالعمل را اعلام کرد تا ضمن فرهنگ سازی، زمینه آمادگی بیشتر بازیگران بورس ارز فراهم شود.
آخرین وضعیت بورسی برای معاملات گواهی ارزی چگونه است؟
با توجه به اهمیت ارز در مبادلات اقتصادی کشور و لزوم ایجاد تعادل در آن، مسوولان نظام تلاش های زیادی کرده اند تا این بورس هر چه زودتر راه اندازی شود. به همین منظور مدیران بازار سرمایه همه مقدمات و زیرساخت های لازم مانند نرم افزار معاملاتی را فراهم کرده اند. کارگزاران هم آمادگی کامل دارند.
در این میان کمیته ارزی مشترک دولت، مجلس و بورس برای ساماندهی معاملات ارز در کشور جلسه ای را در 17 مرداد برگزار کرد تا استفاده از گواهی ارزی بررسی شود. در آن جلسه مقرر شد به دلیل مکانیزم های کارآمد بازار سرمایه، معاملات این ابزار جدید در بورس اوراق بهادار تهران انجام شود، تا برای بازیگران آن محیطی عادلانه و شفاف ایجاد شود.
فقط اعلام نظر نهایی و موافقت و همکاری بانک مرکزی باقی مانده که انتظار می رود ظرف روزهای آینده این نهاد هم رسما و عملاوارد میدان شود تا بورس ارز آغاز به کار کند.
اما به جز بانک مرکزی باید صادرکنندگان و واردکنندگان ارز به همراه سازمان توسعه تجارت و صرافی ها هم حضور داشته باشند.
این گروه ها نقش مهمی در توسعه این بازار جدید دارند، اما موتور محرکه و بازیگر اصلی بورس ارز بانک مرکزی است و با ورود آن سایر بازیگران حضور خواهند داشت.
از قرار معلوم دستورالعملی هم برای معاملات گواهی ارزی در بورس توسط شورای عالی بورس تهیه شده است. آیا این دستورالعمل نهایی و آماده استفاده است؟
بله ولی هنوز نهایی نشده و ممکن است با تغییرات و اصلاحاتی مواجه شود. چون در کمیسیون فرعی شورای عالی بورس تصویب شده است.
آیا در بورس ارز فقط گواهی ارزی داد و ستد خواهد شد و امکان معامله فیزیکی ارز وجود ندارد؟
دستورالعملی که تهیه شده فقط شامل مبادلات غیر فیزیکی ارز آن هم با منشا غیر از فروش نفت خام است. بنابراین در بورس ارز امکان داد و ستد خود ارز وجود نخواهد داشت و کماکان توسط صرافی ها انجام خواهد شد،اما این مبدائی برای قیمت ارز خواهد بود. این در حالی است که گواهی ارزی توسط بانک یا صرافی های تایید شده صادر می شود و قابل داد وستد در بورس ارز است.
مکانیزم عرضه و تقاضا در بورس ارز چگونه تعریف شده است؟
در این بورس مراجع ذیصلاحی چون سازمان توسعه و تجارت برای واردات کالاکه مسوولیت اعلام تقاضای خریداران مجاز ارز به بورس را به عهده دارند، مرجع اعلام تقاضا خواهند بود. مراجع صادرکننده گواهی ارزی هم بانک یا صرافی هستند که طبق ضوابطی مشخص گواهی ارزی صادر می کنند.
همچنین صادرکنندگان کالاو خدمات و اشخاص حقوقی یا حقیقی دارنده ارز از طریق در اختیار گذاشتن یا سپرده کردن ارز خود نزد بانک یا صرافی، می توانند با ارائه مستنداتی چون منشا و مقصد ارز، نوع و حجم ارز مورد عرضه و تکمیلی فرم تایید شده توسط سازمان بورس، گواهی ارزی بگیرند.
در این میان، بانک یا صرافی پس از کنترل ارز فروشنده و اخذ تعهدات لازم اقدام به صدور گواهی ارزی برای فروشنده کرده و اطلاعات گواهی ارزی صادره را به شرکت سپرده گذاری مرکزی ارسال می کند. صدور گواهی ارزی به منزله تعهد مرجع صادرکننده گواهی ارزی مبنی بر تحویل ارز در چارچوب ضوابط و شرایط مندرج در گواهی ارزی است.
در طرف تقاضا هم واردکنندگان کالابا ارائه ثبت سفارش و استفاده کنندگان خدمات خارجی می توانند با اعلام مشخصات و حجم خرید اقدام به خرید گواهی ارزی در بورس کنند. این درحالی است که آن دسته از گواهی های ارزی که اطلاعات آنها تا ساعت 14 هر روز به سپرده گذاری مرکزی ارسال شود، قابلیت معامله در روز بعد را دارند. کارگزاران دارای مجوز در بورس هم می توانند تا حداکثر حجم اعلامی توسط مرجع اعلام تقاضا، از خریداران سفارش دریافت کرده و در سامانه معاملات ثبت کنند. سفارش خرید گواهی ارزی هم با نام بوده و انجام معاملات با استفاده از کد خرید گواهی مجاز نیست.
یکی از حوزه های بسیار مهم بورس ها مربوط به تسویه و اتاق پایاپای است. آیا در راه اندازی بورس ارز هم مقرراتی برای این حوزه تعریف شده است؟
فصل چهارم دستورالعمل موجود و سه ماده آن مربوط به همین موضوع است. به این ترتیب که پس از تایید معاملات گواهی ارزی توسط بورس، تا 24 ساعت پس از انجام معاملات، نتایج داد و ستد گواهی ارزی به مرجع صادرکننده و مرجع تایید تقاضا اعلام می شود. سپس72 ساعت پس از انجام معاملات در بورس، معاملات گواهی ارزی براساس مقررات تسویه و پایاپای در سپرده گذاری مرکزی و در سطح کارگزار تسویه می شود، ولی وجوه عرضه کننده تا اعلام مرجع صادرکننده گواهی ارزی مبنی بر تحویل ارز به خریدار، نزد سپرده گذاری باقی می ماند.
خریدار هم طبق دستورالعمل پس از انجام معامله، جهت انتقال و تحویل ارز در مقصد ارزی به مرجع صادر کننده گواهی ارزی مراجعه می کند تا مرجع صادرکننده گواهی ارزی هم اقدام به انتقال و تحویل ارز کند. در این میان، مرجع صادرکننده گواهی ارزی یا راسا یا با استفاده از خدمات سایر بانک ها یا صرافی ها، اقدام به انتقال و تحویل ارز به خریدار خواهد کرد و در چارچوب نرخ های مصوب اقدام به اخذ کارمزد انتقال و تحویل ارز در مقاصد ارزی تعیین شده می کند. هزینه های اضافی انتقال و تحویل ارز در مقاصد مورد نظر خریداری براساس قوانین مرجع صادرکننده گواهی ارزی و خریدار دریافت خواهد شد. همچنین خریدار جهت انجام امور نقل و انتقال ارز موضوع گواهی ارزی، قراردادی را براساس فرمت استاندارد با مرجع صادرکننده گواهی ارزی منعقد می کند. در این قرارداد مسوولیت خریدار و مرجع صادرکننده گواهی ارزی در مواجهه با مخاطرات احتمالی نقل و انتقال وجوه و همچنین هزینه های احتمالی تحویل ارز در مقاصد مورد نظر خریدار، مشخص می شود. مرجع صادرکننده گواهی ارزی پس از تحویل ارز به خریدار، پایان فرآیند تحویل ارز را به سپرده گذاری مرکزی اعلام می کند تا براساس آن وجوه مربوط به معامله پس از کسر کارمزدهای متعلقه به حساب کارگزار فروشنده منظور شود. کارگزار فروشنده نیز پس از کسر کارمزدهای خود، خالص وجوه را به حساب فروشنده منظور می کند.
آیا مقررات دیگری هم دراین دستورالعمل وجود دارد که هنوز نهایی نشده باشد؟
طبق ماده 20 دستورالعمل، سقف روزانه تقاضاهای قابل ثبت در سامانه بورس برای کالاها و خدماتی که فهرست آن توسط مراجع ذی صلاح تعیین می شود، توسط سازمان بورس اعلام خواهد شد. همچنین در حالی استفاده از حقوق مالی مربوط به گواهی ارزی خریداری شده، منوط به خرید آن در بورس خواهد بود که در صورت موافقت سازمان بورس،بانک ها با صرافی ها می توانند بدون طی تشریفات صدور گواهی ارزی یا ثبت سفارش، در چارچوب مقررات مربوط اقدام به معامله گواهی ارزی کنند.
با این اوصاف به نظر شما بورس ارز چه زمان راه اندازی خواهد شد؟
همانطور که پیش از این هم اعلام کردم، بازار سرمایه به عنوان مهیاکننده بسترهای لازم از آمادگی کاملی برخوردار است و فقط منتظر شروع اقدامات بانک مرکزی است تا در اولین فرصت حتی هفته آینده این بورس شروع بکار کرده و در آینده ای نه چندان دور بتواند موجب حذف رانت و بازار کاذب سرمایه گذاری، شفافیت کامل، کاهش قیمت ارز و در نهایت تورم شود.
